Jeneratörler günlük hayatta son derece hayat kurtarıcı bir etki yaratmaktadır. Birçok yerde kullanılan jeneratörler çağımızın neredeyse en önemli başyapıtlarından birisi haline gelmiştir. Ürettiği güçlere göre çeşitlendirilip piyasaya sürülen bu makineler aşamalı bir şekilde yapılıp son derece sağlam bir yapı oluşturmaktadır.

 Jeneratör Nedir?

 Enerji günümüzde en önemli unsurlardan birisidir. Enerji üretimi olmadığı taktirde birçok sıkıntıyla karşılaşmak kaçınılmaz olmaktadır. Bu enerji üretimini sürekli olarak benzin, mazot gibi petrol maddeleri ile ve mekanik olan enerjiyi elektrik enerjisine çeviren makinelere jeneratör denmektedir. Elektrik enerjisinin bulunmadığı ya da kesintiye uğradığı durumlarda kullanılmaktadır. Çeşitlilik açısından oldukça fazla olan bu makineler kabinli ve taşınabilirlik yapısı, mobil seçenekleri ve sabit bir alana monte edilmesi ile müşterilerin tercih alanlarını geniş tutmaktadır. 

Jeneratör ; herhangi bir enerji türünü elektrik enerjisine çeviren makinalardır.
Endüstriyel alanlarda en fazla tercih edilen jeneratör tipi ise dizel yakıtlı jeneratörlerdir.

 

Jeneratörün Tarihi

Michael Faraday 1831 yılında elektrik üretebilen “Faraday disk” adında küçük bir jeneratör üretmiş ancak onun bu icadı o yıllarda büyük teknolojik atılımlara neden olmamıştır.

1850’li yıllarda ise artık seri olarak üretilmeye başlayan dinamolar ilk kez yaygın olarak aydınlatma amacıyla kullanılmıştır.

Dizel Jeneratör Nedir ?

Alternatör; dönme mekanik enerjisini elektrik enerjisine çeviren bir döner elektrik makinasıdır. Dizel motor ile akuple edilmiş olan sistem dizel jeneratördür.

Alternatör; dönme mekanik enerjisini elektrik enerjisine çeviren bir döner elektrik makinasıdır. 

Dizel motor ile akuple edilmiş olan sistem dizel jeneratördür. 

Tahrik kaynağı olarak kullanılan dizel motor, motorin ile çalışmakta olup; kimyasal enerjiyi dönme mekanik enerjisine dönüştürmektedir. 

Dizel jeneratör tarafından üretilen elektrik enerjisi; sigorta, kontaktör, şalter (kesici) gibi cihazlarla kontrol edilmekte, yük beslemesine sevk edilmektedir. Ayrıca, jeneratörün önemli parametrelerini ölçen ve izleyen bir kontrol ve alarm ünitesi mevcuttur.

Jeneratör Nasıl Çalışır Ve Nerelerde Kullanılmaktadır?

 Motor bölümünde doğalgaz, benzin ve dizel gibi yakıtlar ile yakılma işlemi gerçekleştirilerek ısı enerjisi oluşturulmaktadır. Sonra ki aşamada ise mekanik enerjiye dönüştürülmektedir. Bu mekanik enerji alternatöre gönderilir. Alternatör mıknatıslanarak elektrik enerjisini üretmektedir. Burada önemli parçalar alternatör ve motordur. İş yükü ve enerjinin üretilmesini bu parçalar sağlamaktadır. Jeneratörlerin kullanım alanları ise; Makine sanayi, inşaat sektörü, kamu kuruluşları, evler, apartmanlar, endüstri, çeşitli iş yerleridir. İsteğe göre taşınabilir ya da sabit olarak tasarlanmaktadır.

 Jeneratör Çeşitleri ve Kullanım Alanları

 Temel olarak çalışma prensibine göre 6 çeşit jeneratör bulunmaktadır. Bunlar; Dizel jeneratör, benzinli jeneratör, biyo dizel jeneratör, emulsifiye dizel jeneratör, doğal gazlı ve hidrojen jeneratör ve propan gaz ilaveli jeneratörlerdir. Ayrıca çevirici, portatif ve yedek jeneratörler olarak çeşitlendirilebilmektedir. Jeneratörlerin kullanım alanları ise oldukça geniştir.

 Mahallelerin elektrik sıkıntısını gidermede, metroların elektrik enerjisini sağlamada, tesislerin enerji sıkıntısını gidermede kullanım sağlamaktadır. Ayrıca ev gibi mekanlarda çamaşır makinesi, televizyon, buzdolabı gibi tüm elektrik gereken aletleri çalıştırılmasını da sağlamaktadır.

Jeneratörün Ana Parçaları

En önemli parçalardan birisi olan motor, yakıtların yanması için kullanılmaktadır. Isı enerjisinin elde edilip mekanik enerjiye dönüştürülmesinde önemli rol oynamaktadır. Diğer bir parça ise radyatördür. Sıcaklığın düşük seviyede kalmasına yaramaktadır. Alternatör ise elektrik enerjisini oluşturmakta görevlendirilmektedir. Yakıt deposu, yakıtın doldurulup saklandığı alandır.

 Diğer parça olan kabin ise motordan daha az ses gelmesi için ve jeneratörün zarar görmemesi için üretilmektedir. Ayrıca yağmur, kar gibi tüm havasal durumlar ve çevresel faktörlerden de koruma sağlamaktadır. Yağlama haznesi ise motorun yağlanması konusunda çok önemlidir. Başka bir parça olan kontrol panosu, elektrik kesilmesinden sonra jeneratörün ne zaman devreye gireceğini belirleyip belli başlı kontrollerin sağlandığı kısımdır. Egzoz sistemi ise, egzoz gazının dışarı atılmasını sağlayıp motor ömrünü arttıran bir oluşumdur. Ayrıca jeneratörün kusursuz çalışmasını da desteklemektedir. Marş parçası, jeneratörün devreye girmesine yardımcı olmaktadır.

 

Jeneratör Teknik Bilgileri

Günümüzde en çok tercih edilen jeneratör tipleri, endüstriyel dizel motorlu jeneratörler ile portatif tip küçük jeneratörlerdir. Endüstriyel tip jeneratörler, 24 saat sürekli kullanıma uygun olarak tasarlanmış olup uzun yıllar kullanıma uygun olarak imal edilirler. Portatif jeneratörler ise, genellikle 3-5 saatlik enerji ihtiyaçlarını karşılama amacı ile kullanılırlar.

Endüstriyel tip jeneratörlerde en önemli kısımlar motor ve alternatördür. Her üretici kendine göre değişik motor markaları (Volvo, Cummins, Perkins, MTU...vs) ve alternatörler (Leroy Somer, Stamford, Marathon...vs) kullanarak jeneratör imal eder. 
Bu tip jeneratörler yüksek desibelde ses ürettikleri için genellikle Ses İzolasyon Kabinleri ile tercih edilirler. Jeneratörlerin taşınması gereken durumlarda ise Römorklu tip jeneratörler tercih sebebidir.

Jeneratörlerin en önemli kısımlarından biriside Kontrol ve Dağıtım panolarıdır. Kontrol panoları jeneratörlerin otomatik ve manual çalıştırılması, elektriksel değerlerin izlenmesi ve arızaların tespitinde kullanılan bölümdür.

Jeneratörün nedir bölümündede söylediğimiz gibi günümüzde en yaygın olan jeneratörler mekanik enerjiyi elektrik enerjisine çeviren jeneratörlerdir. Bu jeneratörleri oluşturan sistemler şunlardır;

- Motor
- Alternatör
- Kontrol paneli

 

Alternatör üç parçadan oluşur

1. Hareketin iletildiği eksen etrafında döndürülen motor kısmı
2. Rotorun içinde döndüğü,elektrik bağlantılarının yapıldığı sabit kısım olan strator
3. Voltajı sabitleyen elektronik voltaj regülatörü

 

 

Kontrol Paneli jeneratörün çalışması, ayarların yapılması ve takibi için gerekli olan, gösterge ve diğer elektriksel donanımların bulunduğu kısımdır.

 

Dinamo denilen elektromanyetik jeneratörde bir bobin, manyetik alan içinde endüksiyon çizgilerini kesecek şekilde hareket ettirilir. Elektrostatik jeneratörde (Van de Graaf jeneratörü, Wimshurst makinası) mekanik enerji, elektrostatik endüksiyon veya sürtünme ile üretilen eşit ve zıt elektriki yüklere bölünerek sarf edilir.

Jeneratörler, en küçük tesisten en büyüklerine kadar değişik büyüklük ve kapasitelerde imal edilir. Alternatif yani dalgalı akım üretenlerine alternatör, doğru akım üretenlere de, doğru akım jeneratörleri veya dinamo denir. Sonuçta elde edilen ister AC (alternatif akım) olsun ister DC (doğru akım) olsun elektrik enerjisinin kaynağı aynıdır. Sadece makinanın taslağı değişiktir.

Bir jeneratörü çalıştırmak için gerekli mekanik enerji, su türbini, buhar türbini, içten yanmalı motor veya gaz türbini gibi ilk hareketi veren aletlerle sağlanır. Mekanik enerjiyi elektrik enerjisine çeviren iki tip ana makina vardır: Alternatif akım AC jeneratörleri ve doğru akım DC jeneratörleri. Elektrik enerjisinin çoğu günümüzde AC jeneratörleri ile üretilir ve bu aletlere Alternatör adı verilir. AC, İngilizce Alternatif Current (Alternatif Akım) kelimelerinin baş harfleri; DC ise Dieckt Current (Doğru Akım) kelimelerinin baş harfleri alınarak kullanılmaktadır. Alternatörler, senkron jeneratörler de denilen makinalar, hemen hemen bütün buharlı ve su enerjisi ile güç elde eden santrallerde esas jeneratörlerdir. Çünkü transformatörler alternatif voltajı kolaylıkla yükseltir ve alçaltır. Elektrik enerjisinin, uzak mesafelere nakli için yüksek voltaj, dağıtım ve kullanım için düşük voltaj uygundur.

 

Çalışma prensibi:

 Elektrik jeneratörlerinin çoğunun çalışma teorisi Faraday kanununa dayanır. Bir tel bobini çevreleyen magnetik akım çizgi sayısı (maxwell) değiştirildiğinde, bobinde manyetik akıya göre değişen sarım sayısıyla orantılı bir elektromotor kuvveti hasıl olur. ani voltaj değeri E = -n (df)/dt)10-8 volttur. Burada n sarım sayısı, f maxvell olarak manyetik akı ve t saniye cinsinden zamandır. Eksi işareti, indüklenen voltajın, kendisini hasıl eden kuvvete zıt olduğunu belirtir. Jeneratörün bir parçası diğerine göre mekanik olarak hareket ettirildiğinde jeneratör sargılarında voltaj indüklenir, böylece armatür sargıları adı verilen bobin çevresinde manyetik akı meydana gelir. Manyetik akı sürekli mıknatısın, DC alan sargısından veya AC kaynağından elde edilebilir.

Yapısı:

 Uygulamada, kalıcı manyetik alanlar sadece küçük jeneratörlerde kullanılır. İndüksiyon jeneratörleri hariç, büyük jeneratörler DC alan sargılarıyla teçhiz edilmiştir. Alan sargıları çoğu DC jeneratörlerinin statorüne, AC jeneratörlerinde alan sargıları normal olarak rotoruna sarılmıştır. Alan sargıları sadece alçak voltaj ve güce dinamodan elektrik cereyanı nakleden iki tele ihtiyaç gösterir. Bunlar dönme kuvvetlerine karşı kolaylıkla izole (tecrit) edilirler.

Akı değişmesine tabi olmayan manyetik devrenin herhangi bir kısmı katı çelikten olabilir. Buna DC makinalarının alan kutupları ve bazı AC jeneratörlerinin bütün döner alan yapısının kısımları dahildir.

 

Jeneratör Teknik Terimleri

Lüzumlu Güç Hesaplama Bilgileri
Kısaltılmış Ölçü Birimleri ve Açıklamaları
P	:	KW cinsinden elektrik veya mekanik güç
KWm	:	KW cinsinden (m=mekanik) motor gücü
KWe	:	KW cinsinden (e=elektrik) gücü
PF	:	Güç faktörü (Cos.fi. 0.8 veya 1.0)
EEF	:	Jeneratör Alternatör Verim yüzdesi (%)
I	:	Amper
U (V)	:	Voltaj veya gerilim
KVA	:	Gerçek elektrik gücü
Amps	:	Amper
RPM	:	Dakikada devir adedi ( revoulation per minute )
Hz veya Cycle	:	Saniyede meydana gelen alternans (frekans) sayısı
Pd (KWm)	:	Mekanik motor gücü (Kilowat mekanik güç = Not : Dönüş hareketi sağlayan mekanik enerji üreten motorların anma gücü Hp,bhp veya KWmbirimine göre hesaplanır.